خبرطلایی:برپایه پژوهشی درباره سال‌شمار زندگانی فردوسی در شاهنامه از سوی علیرضا شاپورشهبازی با توجه به نگره «پروفسور ژول مول» در زمینه «کنون عمر نزديک هشتاد شد» این بیت را به آخرين سال‌های زندگانی فردوسی مربوط می‌دانند که با کم کردن از تاريخ سال‌مرگ وی در حدود سال ۴۱۱ هجری قمری، تاريخی در حدود سال ۳۳۰ هجری را برای زادروز فردوسی اثبات می‌کند.
فردوسی به هنگام سخن از دوره ساسانيان ٣ بار از ۶٣ سالگی خود ياد می‌کند؛
نخست- در آغاز پادشاهی بهرام دوم می‌سراید:
«می لعل پيش‌آور ای روزبه
که شد سال گوينده بر شصت‌وسه»
دوم- در آغاز داستان شاپور دوم (۸۰۰ بيت پس از بيت یادشده)، سروده است:
«چو آدينه هرمزدِ بهمن بُود
بر اين کار فرخ نشيمن بود
می لعل پيش‌آور ای هاشمی
ز خُمی که هرگز نگيرد کمی
چو شصت‌وسه شد سال و شد گوش کر
ز بیشی چرا جويم آيين و فر»
سوم- در آغاز داستان یزدگرد اول می‌سراید:
«اَيا شصت‌وسه ساله مرد کُهُن
تو از باده تا چند رانی سُخُن»
اين ٣ مورد در يک بخش از شاهنامه آمده‌اند و نزدیک بودن این بیت‌ها به هم نتیجه می‌دهد که اين بخش در يک سال مشخص، يعنی ۶٣ سالگی حکیم توس، سروده شده است.
بدین روی قطعه دوم، تاريخی بسيار مهم را مشخص می‌کند، «هرمزد ِ بهمن» يعنی نخستين روز از يازدهمين ماه سال، تنها در سال ۳۷۱ يزدگردی به روز آدینه (جمعه) برابر شده است، يعنی روز آدینه ۱۴ ژانويه ۱۰۰۳ ميلادی!
چون اين سال با ۶٣ سالگی فردوسی برابر بوده است؛ با کم کردن ۶۳ سال از سال ۳۷۱ هجری، می‌توان گفت فردوسی در سال ۳۰۸ یزدگردی (۳۰۸= ۶۳ – ۳۷۱) برابر با ۹۳۹ ميلادی و ۳۲۹ هجری قمری زاده شده است!
اینک تاريخ تقریبی زادروز فردوسی را از روی سروده حکیم توس، می‌توان به دست آورد.
در بيت «می لعل پيش‌آور ای روزبه
که شد سال گوينده بر شصت‌وسه»، واژه «که شد» اشاره به رسيدن زمان زادروز فردوسی دارد (اگر چه خود آن زمان به دقت ذکر نشده است) اما اندکی پيش از اين مورد، فردوسی به خود می‌گويد از کار دست بکش و به نوشیدن شربت روی‌آور که جشنی بزرگ پيش آمده است:
«شب اورمَزد آمد از ماه دی
ز گفتن بياسای و بردار می»
اين بيت ۷۷ خط پيش از شعر «که شد سال گوينده بر شصت‌وسه» آمده است. اکنون متوجه می‌شويم که فردوسی به «شب اورمزد دی»، يعنی روز «۳۰ آذر» اشاره دارد؛ چون اصطلاح «شبِ» يک روزِ مشخص در زبان فارسی به معنی روز پيش از آن است، چنان‌که در مکالمه امروزین هم «شبِ جمعه» به معنی پنج‌شنبه شب است.
بنابراین فردوسی در هنگام سرودن این بیت در حدود سال ۳۷۱ يزدگردی برابر با سه‌شنبه ۱۵ دسامبر ۹۳۹ ميلادی می‌زیسته است و در جمعه یکم بهمن‌ماه همان سال، برابر با ۱۴ ژانويه ۱۰۰۳ ميلادی، دست‌کم ٨۰۰ بيتی از شاهنامه را در همان یک سال سروده بوده است، يعنی هر روزی ۲۷ بيت به طور متوسط در آن سال می‌سروده است.
چون بيت «که شد سال گوينده بر شصت‌وسه» که خبر از رسيدن تاريخ زادروز فردوسی دارد ۷۷ سطر پس از بيت «شب اورمزد آمد و ماه دی» که مقصود جمعه ۱۴ ژانويه ۱۰۰۳ باشد، سروده شده است؛ پس میان آن سرایش می‌بایست، دو سه روز فاصله بیاندازيم؛
بدین ترتیب تاريخ جشن شصت و سومين زادروز فردوسی در آدینه ٣ دی‌ماه سال ۳۷۱ يزدگردی برابر ۱۸ دسامبر ۱۰۰۲ میلادی را هم به راحتی می‌توان به دست می‌آوريم!
اکنون بايد توجه داشت که فردوسی اگرچه گاهی در شعرهای خود از گاه‌شمار هجری قمری برای بیان سال بهره گرفته اما برای بیان ماه و روز را هم بر شيوه گاه‌شماری باستانی (يزدگردی) بهره می‌گرفته است.
بنابراین به هنگام سخن از «که شد سال گوينده بر شصت‌وسه»، هم‌چنان که از ۷۷ شعر پس از آن برمی‌آید (شب اورمزد آمد و ماه دی) و يا ٨۰۰ بيتی، پس از اين بیت (چون آدينه هرمزد بهمن بود) رویکرد فردوسی مشخص می‌شود که به يک روز و ماه ايرانی اشاره شده است.
در گاه‌شمار باستانی (يزدگردی)، هر ۱۲ ماه سال، ٣۰ روز داشته که به پایان هر سال ۵ روز (پنجه نیاکان) افزوده می‌شده است که در نتیجه، هر سال باستانی ایرانیان ۳۶۵ روز داشته است البته برپایه سال کبیسه، هر چهار سال يک روز (۲۴ ساعت) از سال خورشيدی به جلو می‌افتد.
بنابراین آن‌چه فردوسی به هنگام سرودن «که شد سال گوينده بر شصت‌و‌سه» به آن اشاره کرده ٣ دی‌ماه سال ۳۷۱ باستانی (يزدگردی) و ۶٢ سال کامل را نشان می‌دهد.
بدین منظور ۱۶ روزی از ۶٢ سال خورشيدی کامل، کمتر بوده است، پس ٣ دی‌ماه سال ۳۰۸ يزدگردی برابر با جمعه ٣ ژانويه ۹۴۰ ميلادی بوده است که حاصل افزايش ۱۶ روز بر ۱۸ دسامبر سال ۹۳۹ است.

پس با اين پژوهش ژرف‌نگرانه، تاريخ تقریبی زادروز فردوسی، ٣ دی‌ماه سال ۳۱۹ خورشیدی است، نه یکم بهمن‌ماه.
پاینده باد یاد دانشنامه‌نگار بزرگ ایرانی و برترین حماسه‌سرای گیتی حکیم فردوسی.
یادداشت: مهندس یاسر موحدفرد
(دبیرکل و رییس بنیاد فردوسی)

بخش دوم- اختلاف در تاریخ‌نگاری زادروز فردوسی