تیمی از محققان بین المللی و ایرانی، در پژوهشی که نتایج آن امروز 18 فروردین 1401 در مجله معتبر بین المللی «لنست» منتشر شد با بررسی داده‌های دموگرافیک، بار بیماری‌ها و بار قابل انتساب به عوامل خطر در ایران طی 30 سال گذشته و ارزیابی برنامه‌های بهداشتی موجود در ایران، بر ضرورت انجام مطالعات بیشتر در سطوح ملی و استانی در حیطه سیاست‌گذاری در برابر تهدیدات بهداشتی نوظهور و کاهش نابرابری‌های حوزه سلامت در کشور تاکید کردند.

به گزارش خبرطلایی به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی تهران، این پژوهش با همکاری بیش از 370 محقق ایرانی و خارجی از مراکز تحقیقاتی و دانشگاهی کشور و موسسه سنجش و ارزیابی سلامت (IHME[1]) با عنوان عملکرد سیستم سلامت در ایران: تحلیلی سیستماتیک از مطالعه بار جهانی بیماری 2019، در مجله بین المللی «لنست» منتشر شده است.

نتایج این مطالعه مهم (دریافت فایل مقاله) که با مشارکت اعضای پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی تهران به انجام رسیده است نشان می‌دهد که نظام سلامت ایران علی‌رغم تحریم‌های شدید بین‌المللی، دستاوردهای چشمگیری به‌ویژه در کنترل بار بیماری‌های عفونی داشته است، اما با چالش‌ها و تهدیدات بهداشتی در زمینه بیماری‌های غیرواگیر از جمله بیماری‌های قلبی-عروقی و مرگ زودرس مواجه است.

ضرورت اولویت‌بندی بهتر به نفع چالش‌های جدی در زمینه بیماری‌های غیرواگیر

دکتر باقر لاریجانی، استاد ممتاز دانشگاه علوم پزشکی تهران و از اعضای هدایت کننده این پژوهش در گفت و گو با روابط عمومی پژوهشگاه هدف از انجام این پژوهش را کمک به هدایت سیاست‌های نظام سلامت ایران به سمت اولویت‌بندی بهتر به نفع چالش‌های جدی در زمینه بیماری‌های غیرواگیر، بیماری‌های نوپدید و همچنین کاهش نابرابری‌ها در توزیع شاخص‌های سلامت در ایران مطرح کرد.

وی با اشاره به اینکه در مطالعه بار بیماری‌ها و عوامل خطر منتسب به آن که در سال 2019 انجام شده امید به زندگی، مرگ و میر و همچنین ناتوانی ناشی از 369 علت و بار قابل انتساب به 87 عامل خطر در سطح ملی و فروملی در ایران از سال 1990 تا 2019 گزارش شده است گفت: بهبود قابل توجه امید به زندگی در سه دهه گذشته در ایران و افزایش از 69 سال به 78 سال طی سال‌های 1991 تا 2019، گفت: پژوهش حاضر نشان می‌دهد نظام مراقبت‌های بهداشتی ایران به موفقیت ملی چشمگیری در مدیریت بیماری‌های واگیردار و عفونی دست یافته است.

وی افزود: از جمله دستاوردهای مهمی که در پژوهش حاضر مطرح شده‌اند کاهش تعداد سال‌های از دست رفته به‌واسطه مرگ یا ناتوانی (DALYs) ناشی از اختلالات نوزادی (81%)، اختلالات مادرزادی (68%)، بیماری‌های مرتبط با کمبودهای تغذیه‌ای از جمله کمبود آهن و کمبود پروتئین در رژیم غذایی (60%)، کنترل و کاهش سه بیماری عمده عفونی (مالاریا، سرخک و دیفتری)، کنترل شدید و کاهش بیماری‌های مرتبط با نوشیدن آب ناسالم، سرویس بهداشتی ناایمن و آلودگی هوای داخل ساختمان به دلیل مصرف سوخت فسیلی- به دنبال توسعه شبکه آب و فاضلاب، سرویس بهداشتی ایمن و خطوط گازرسانی- و همچنین اجرای برنامه واکسیناسیون عمومی اوریون، سرخک، سرخجه و واکسیناسیون علیه عفونت ویروس هپاتیت ب هستند.

تامين دسترسي سهل و سريع مردم به نيازهاي اوليه بهداشتي درماني

دکتر لاریجانی ادامه داد: در همین زمینه یکی از مهمترین راهبردها و عوامل پیشرفت ایران در اهداف نظام سلامت، توسعه شبکه بهداشت و درمان اولیه از سال 1359 بوده است که خدمات بهداشتی بسیار مؤثری را در سراسر کشور به ویژه در مناطق محروم ارائه کرد و بار بیماری‌های عفونی را به شدت کاهش داد و کاهش شدید اختلالات مادر و نوزاد و برخی عوامل خطر محیطی مهم را در پی داشته است.

استاد ممتاز دانشگاه علوم پزشکی تهران افزود: ما در این پژوهش دریافتیم که در دوره‌ی مورد مطالعه، نظام مراقبت بهداشتی ایران در حوزه پیشگیری از مرگ و میر به موفقیت‌های بیشتری در مقایسه با کنترل ابتلا به بیماری‌ها دست یافته است و در حوزه بیماری‌های غیرواگیر علیرغم قرار گرفتن در مسیر درست برای مبارزه با این بیماری‌ها و انجام اصلاحات مهم و سازنده از جمله گسترش پوشش سلامت عمومی و طرح تحول سلامت، نظام سلامت کشور با قدرت کافی برای کنترل بیماری‌های غیرواگیر عمل نکرده است.

وی خاطر نشان کرد: نتایج این تحقیق حاکی از آن است که سوانح و حوادث به عنوان چالش‌های جدید در حوزه بیماری‌های غیرواگیر مطرح شده‌اند و تغییرات محیطی به عنوان یکی از عوامل خطر فزاینده، جمعیت را تهدید می‌کند.

نیاز به آمادگی بیشتر در شرایط بیماری‌های نوظهور

دکتر لاریجانی تصریح کرد: علاوه بر پرداختن به چالش‌های کنونی و نابرابری‌های بین استانی در کشور، سیستم مراقبت‌های بهداشتی ایران باید برای بیماری‌های نوظهوری مانند همه‌گیری کووید-۱۹ آمادگی بیشتری داشته باشد.

وی ادامه داد: مطالعات بار بیماری‌ها از مهمترین نیازهای ضروری برای تعیین وضعیت موجود، افزایش اثربخشی سیاستگذاری‌ها و برنامه‌های بهداشتی و اولویت‌بندی مداخلات بهسازی محیط بشمار می‌روند

استاد ممتاز دانشگاه علوم پزشکی تهران با این جمع بندی که کنترل عوامل خطر در شیوع بالای بیماری‌های قلبی-عروقی در ایران که موجب نیمی از مرگ‌های زودرس در کشور است باید مد نظر باشد، تصریح کرد: افزایش بار بیماری انسدادی مزمن ریه، افزایش مرگ و میرهای زودرس، پیشروی عوامل خطر بیماری به سمت عوامل خطر متابولیک، افزایش 42 درصدی مرگ و میر منتسب به آلودگی هوا، افزایش 198 درصدی در میزان DALYاستاندارد شده سنی به علت HIV/AIDS و بیماری‌های مقاربتی طی سه دهه گذشته، افزایش بار اختلالات روانی و اختلالات مصرف مواد، نابرابری در توزیع خدمات سلامت و اثرات تحریم‌های بین المللی بر سلامت ایرانیان از مهمترین زنگ‌های خطری بودند که توسط محققان پژوهش حاضر به صدا درآمده‌اند.

گفتنی ست موسسه‌ی سنجش و ارزیابی سلامت (IHME) یک مؤسسه تحقیقاتی در زمینه سلامت جهانی است که در دانشگاه واشنگتن در سیاتل ایالات متحده واقع شده است. این مؤسسه امروزه به یکی از منابع اطلاعاتی موثق برای ارائه آمارهای حوزه سلامت بدل شده است و حتی در بسیاری از زمینه‌ها با نهادهایی مثل سازمان جهانی بهداشت همکاری دارد.