آیا پرداخت سطحی به جرم و تبهکاری در آثار نمایشی می‌تواند به عادی‌سازی خشونت منجر شود؟

خبرطلایی : بله، این خطر کاملاً جدی است. یکی از مشکلات اساسی ژانر پلیسی در ایران، نبود سیاست‌گذاری و هدایت تخصصی مشخص است؛ در حالی که این ژانر سهم قابل‌توجهی از تولیدات سینمایی، تلویزیونی و شبکه نمایش خانگی را به خود اختصاص داده است. در نتیجه، بسیاری از آثار بدون نظارت کارشناسی و صرفاً بر اساس برداشت شخصی سازندگان تولید می‌شوند که پیامد آن، شکل‌گیری روایت‌هایی سطحی و گاه آسیب‌زاست؛ آثاری که نه‌تنها به آگاهی‌بخشی کمک نمی‌کنند، بلکه می‌توانند به آموزش ناخواسته بزهکاری منجر شوند.  بررسی اعترافات برخی مجرمان نشان می‌دهد که شیوه ارتکاب جرم آن‌ها متأثر از صحنه‌ها و روایت‌هایی بوده که پیش‌تر در فیلم‌ها و سریال‌ها دیده‌اند. این مسئله نشان می‌دهد پرداخت غیرمسئولانه به جرم، می‌تواند آثار اجتماعی نگران‌کننده‌ای به همراه داشته باشد. پلیس متولی این ژانر نیست، اما به دلیل تأثیر مستقیم این آثار بر تصویر اجتماعی و مأموریت‌هایش، ناگزیر در برخی تولیدات نقش نظارتی و حمایتی ایفا می‌کند تا از تبدیل ژانر پلیسی به عرصه‌ای صرفاً هیجان‌زده جلوگیری شود. مشکل اصلی، نادیده گرفتن منطق حرفه‌ای پلیس و فرآیندهای علمی کشف جرم است.

محدودیت‌های روایی و تولیدی چه تأثیری بر ژانر پلیسی–کارآگاهی داشته‌اند؟

ژانر پلیسی–جنایی بر محور وقوع جرم شکل می‌گیرد، اما تفاوت آن با ژانر معمایی در این است که تمرکز اصلی‌اش بر خودِ جنایت، انگیزه‌ها و پیامدهای اجتماعی آن است؛ تفاوتی که در بسیاری از تولیدات ایرانی نادیده گرفته می‌شود. چالش اصلی این ژانر در ایران، فقدان پژوهش جدی در مرحله نگارش و تولید است. بسیاری از آثار بدون شناخت دقیق از مأموریت‌های تخصصی پلیس و واقعیت‌های اجتماعی ساخته می‌شوند، در حالی که جذابیت این ژانر به مؤلفه‌هایی چون روایت پرکشش، منطق کارآگاهی، هم‌ذات‌پنداری و شباهت به زندگی واقعی وابسته است. در غیاب این مؤلفه‌ها، تمرکز افراطی بر شخصیت‌های منفی شکل می‌گیرد؛ شخصیت‌هایی که به دلیل آزادی عمل اخلاقی، جذاب‌تر از کارآگاهان تصویر می‌شوند و گاه به مشروعیت‌بخشی نمادین به مجرم می‌انجامند. نتیجه این روند، حاشیه‌نشینی پلیس و تضعیف اعتماد مخاطب به منطق کشف جرم است؛ مسئله‌ای که در برخی سریال‌های اخیر از جمله «وحشی» و «برتا» نیز قابل مشاهده است.

سینمای پلیسی–کارآگاهی تا چه حد می‌تواند به افزایش آگاهی اجتماعی کمک کند؟

ژانر پلیسی–کارآگاهی صرفاً سرگرمی نیست، بلکه در سینمای جهان ابزاری مهم برای بازنمایی بحران‌ها و آسیب‌های اجتماعی بوده است. این ژانر می‌تواند به افزایش آگاهی، تقویت حس عدالت‌خواهی و حتی پیشگیری از جرم کمک کند؛ به شرط آن‌که مسئولانه و آگاهانه تولید شود. چالش زمانی آغاز می‌شود که تمرکز بیش از حد بر شخصیت‌های منفی، بدون نمایش پیامدهای واقعی جرم و رنج قربانیان، به قهرمان‌سازی ناخواسته از مجرم منجر می‌شود. در چنین شرایطی، کارکرد اجتماعی ژانر تضعیف شده و حتی می‌تواند آثار معکوس داشته باشد. سینمای پلیسی زمانی نقش مؤثر خود را ایفا می‌کند که میان جذابیت دراماتیک و مسئولیت اخلاقی روایت، توازن برقرار شود.